Sức mạnh của đạo đức được đo trên tình cảm đối với điều Thiện. Ta sẽ yêu điều Thiện đến mức độ như thế nào, nhiều hay ít, khi so sánh với hoàn cảnh lúc đó.
Ví dụ, ta nhìn thấy một người đánh rơi cái ví, ta chưa kịp kêu thì họ đi mất. Ta nhặt cái ví lên và thấy trong đó có số tiền lớn. Lúc này, phép đo đạo đức hiện ra. Ta sẽ yêu điều Thiện hơn hay là thích tiền hơn. Lòng yêu điều Thiện có lớn hơn số tiền đó hay không. Nếu tình yêu điều Thiện lớn hơn tất cả, ta sẽ không do dự, quyết tìm cho bằng được người đánh rơi ví để trả lại.
Ví dụ, có người tiếp xúc ta, gợi ý hứa hẹn một quyền lợi lớn về sau nếu ta chịu tham gia với họ chống lại Nhà nước. Lúc này phép đo đạo đức hiện ra. Ta sẽ yêu điều Thiện hơn hay là thích các quyền lợi được hứa hẹn hơn. Ta sẽ yêu nước hơn hay là theo họ để chịu sự điều khiển của ngoại bang. Họ sẽ thuyết phục ta nghĩ xấu Nhà nước ta, nhưng nếu ta không bị các lời hứa danh lợi làm mờ mắt thì ta sẽ không ngã theo quan điểm của họ. Tình yêu điều Thiện lớn hơn tham vọng danh lợi thì ta sẽ thoát được cái bẫy phản quốc này.
Ví dụ, ta lọt trong hoàn cảnh tình cảm trớ trêu, một người có tình ý với ta khi mọi điều đều không hợp lý, gia đình, trách nhiệm, niềm tin, hạnh phúc, đạo đức chung thủy… Mặc dù người đó rất đẹp, rất giàu, rất có điều kiện. Nhưng ta yêu điều Thiện hơn, nghĩ đến trách nhiệm hơn, tôn thờ đạo đức chung thủy hơn, nên ta vượt qua sự mời gọi của họ.
Ví dụ, khi ta bị đe dọa đến tính mạng, nếu không tiết lộ một bí mật của quốc gia mà ta đang nắm giữ, thì kẻ xấu sẽ giết hại ta, giết hại thân nhân của ta. Phép đo đạo đức trong trường hợp này là tột độ. Nếu tình yêu điều Thiện trong lòng ta là cao tột, ta hiểu rằng quyền lợi của tổ quốc lớn hơn tính mạng của ta hoặc gia đình ta, thì ta sẽ vượt qua được sự đe dọa, không sợ hãi, chấp nhận cái chết để bảo vệ bí mật quốc gia.
Còn nhiều trường hợp để ta đo được đạo đức của mình, nhiều hoàn cảnh thử thách từ việc nho nhỏ đến những việc lớn lao. Không chịu nói dối dù lời nói dối cho ta một điều lợi. Chịu cực mất thêm thời gian đi nhặt rác dù không phải trách nhiệm của mình. Có khi bị hiểu lầm, nhưng phải đưa nạn nhân đi cấp cứu tính mạng cái đã…
Cái được của người có đạo đức cao là họ Yên tâm về mình, lòng thanh thản vì lương tâm trong sáng.
Tác giả: Chân Quang
