Đông y gọi khế là “ngũ liễm” hay “liễm tử”, trừ được phong tà (các bệnh thời khí), làm tiêu tan những trệ khí trong dạ dày, đả thông uất nhục (ách tắc trong khí huyết), kiện toàn phế bộ (hệ thống hô hấp), kiện toàn tỳ vị, minh mục (làm sáng mắt), tiêu viêm… cùng nhiều công dụng khác có thể phòng chữa được hàng chục thứ bệnh. Trái khế, hoa khế, lá khế, vỏ cây khế, rể cây khế đều có công dụng phòng chữa bệnh. Thầy chỉ dạy y dược cho tôi là ông Nguyễn Phúc Ưng Viên cho rằng, khế ăn sống, khế nấu canh, khế làm gỏi, khế làm nước uống có công dụng khác nhau nhưng đều rất tốt cho sức khỏe, không có tác dụng phụ nào mà còn nổi trội hơn nhiều dược liệu quý hiếm mắc tiền. Tốt nhất là dùng khế chua, khế ngọt có thể ăn chơi nhưng ít công dụng. Dùng quả khế nên dùng cả hạt mới tốt. Khế chua chính là một vị thầy thuốc xuất sắc trong vườn, trong nhà bạn!
Tôi và một người bạn trồng và dùng khế mấy năm nay, lấy thân mình và người thân ra khảo nghiệm. Xin giới thiệu vài kinh nghiệm đơn giản dễ làm nhất :
* Cảm cúm và ho do thời khí : Ăn vài trái khế, ngày ăn 2-3 lần, nếu nhẹ sẽ khỏi bệnh trong ngày, nếu nặng vài hôm sẽ khỏi. Có người chỉ : nướng 3 quả khế vắt lấy nước pha với ít rượu trắng uống, nhưng theo tôi công dụng cũng tương đương với ăn trực tiếp. Ở đây không nói trường hợp bị biến chứng, trường hợp này phải đến thầy thuốc. Ăn khế thường xuyên (ăn với rau sống, nấu canh, xào…) sẽ ngừa được bệnh này.
* Cậu con nhỏ 5 tuổi của bạn tôi miệng bị sưng đau (dấu hiệu của bệnh chân tay miệng), bạn tôi cho ăn vài trái khế mỗi ngày, ăn hôm trước hôm sau hết đau. Tôi thỉnh thoảng bị sưng răng, khi sưng ăn vài quả khế buổi sáng, buổi chiều hết sưng. Trẻ con ăn khế hàng ngày có tác dụng phòng ngừa tốt nhất đối với bệnh chân tay miệng. Ở đây không nói trường hợp bệnh bị biến chứng, bệnh biến chứng cần sự chỉ dẫn của thầy thuốc. Khế bảo vệ rất tốt cho răng lợi.
* Khi cơ thể bị ngứa do chàm, dị ứng, lở sơn…, có thể lấy lá khế giã nát bôi vào hoặc lấy quả khế đâp dập bôi vào sẽ êm dịu. Do các bệnh phong ngứa dị ứng da có rất nhiều nguyên nhân khác nhau, nên tùy bệnh và tùy cơ địa của từng người, làm theo cách này có người sẽ khỏi, có người không khỏi nhưng ít nhất cũng vô hại và hỗ trợ cho các cách điều trị khác. Khế còn có tác dụng làm lành vết thương, khi bị thương tích nhẹ lấy quả khế bóp ra hoặc lá khế giã nhuyễn bôi vào sẽ khỏi.
* Quả khế là dược liệu tốt nhất chữa bệnh lở mồm long móng và phòng dịch cho gia súc. Đám dê và bò nhà tôi mỗi lần bị lở mồm hay long móng, lấy quả khế cho ăn và bóp ra bôi vào là khỏi, không cần thú y. Những quả khế chín rụng bị nhũn, tôi mang cho đám gà ăn, gà nhà tôi 9 năm nay không con nào bị dịch. Thỉnh thoảng có con heo nào ho, tôi cho ăn vài quả khế là hết ho, không cần thú y.
Tóm lại, khế có thể ăn hàng ngày, chế biến thành những món ăn tùy thích, đồng thời có thể biến thành thứ nước uống rất dễ làm theo cách sau đây :
Khế rửa sạch để ráo nước (không còn dính chút nước nào ngoài vỏ), xắt thành lát cho vào hủ hoặc lọ thủy tinh hay sành sứ, cứ một lớp khế cho một lớp đường (tốt theo thứ tự : mật ong, đường phèn, đường thô, đường trắng), đậy kín để vào chỗ mát. Sau 1 tuần có thể sử dụng làm nước uống. Nước giải khát này cực ngon, công dụng phòng chữa bệnh cũng tốt như khế tươi.
Cách tôi nói trên đây chỉ là việc dùng khế ăn uống bình thường để phòng chữa bệnh, cách này dành cho những người làm biếng. Khế biến thành các “bài thuốc” hiện có nhiều tài liệu phổ biến, bạn nào siêng năng có thể tự tìm hiểu, nhưng theo tôi thì không nên cầu kỳ mất công. Hoa khế, vỏ và rể cây khế cũng là dược liệu tốt nhưng tôi không dùng vì không muốn làm tổn thương cây khế.
*ĐAU NHỨC RĂNG NHAI NUỐT KHẾ CHUA SẼ KHỎI
Trừ cái răng bị hỏng gốc phải nhổ hoặc đi nhổ răng thiệt trồng răng giả để làm đẹp không tính, ai bị nhức răng hoặc sưng lợi chỉ cần nhai nuốt vài quả khế chua (khế chín) hoặc ngậm nuốt nước khế chua. Nhẹ thì ăn vài lần trong vài ngày, nặng thì ăn liên tục trong dăm ngày (mỗi ngày vài lần) sẽ khỏi, chớm sưng nhức ăn một lần là khỏi ngay. Đó là kinh nghiệm tôi áp dụng cho bản thân và bạn bè trong nhiều năm nay, hiệu quả chưa có ngoại lệ.
Khi đau nhức răng nếu bạn đến nha sĩ thì ít nhất một nửa số nha sĩ mà bạn đến sẽ khuyên bạn nhổ để trồng răng khác, cho nên những cái răng đau của bạn bị kết án tử hình với xác xuất oan sai là trên 50% (nói như vậy là tô hồng nền nha khoa nước nhà rồi đó 
). Các nha sĩ sau khi thuyết phục bạn gật đầu sẽ thi hành án cái răng ngay tức khắc, không có cơ hội phúc thẩm giám đốc thẩm đâu nhé. Vì vậy, khi đau nhức răng bạn nên nhai khế chua khoảng 4-5 ngày, nếu không khỏi thì chứng tỏ cái răng đó bị hỏng gốc, lúc đó bạn mới đi nha sĩ. Khế chua không chỉ làm khỏi đau răng tức thì mà căn bản là nó củng cố cho sự bền vững của răng lợi.
Nhai hoặc ngậm khế chua tươi là tốt nhất, nhưng để có sẵn thường xuyên trong nhà, bạn nên lấy khế chua ướp với mật ong hoặc đường phèn thành siro, khi đau thì có sẵn để ngậm nuốt mỗi lần vài muỗng.
P/s : - Xin có chút lưu ý, đối với các bệnh nhân đang điều trị, do đang dùng thuốc men, nên ăn uống bất cứ thứ gì, kể cả ăn cơm và uống nước, đều cần làm theo hướng dẫn của thầy thuốc.
- Theo góp ý của một bác sĩ mà tôi thấy hợp lý, xin lưu ý thêm: Nhức răng hoặc sưng lợi có thể là biểu hiện của nhiều bệnh khác nhau, vì vậy như tôi đã nói ở trên, nếu dùng khế chua 4-5 ngày mà không khỏi thì nên đi khám nha sĩ hoặc bác sĩ, vì có thể răng bị hỏng gốc không thể hồi phục hoặc do ảnh hưởng từ các bệnh khác.
Nguồn: Hoàng Hải Vân
